Geçtiğimiz günlerde bir arkadaşımla şehrimizdeki AVM’lerin kafelerinden birisine misafir olduk, ismi bende saklı olan bu kafede iki bardak çay içtik…
Konya deyimiyle, “içmez komaz” olaydık!
Çay mı, başka bir şey mi, adını bile koyamadık…
Çay tiryakisi olduğum için, siyah çayın kalitesinden, demlenmesine kadar özelliklerini bilirim…
İki bardak çaya verdiğimiz 150 TL’ye mi yansak, ağzımızın tadını bozduğumuza mı yansak, bilemedim…
Konya gibi bir yerde çay fiyatlarının bu kadar oynak olması açıkça beni şaşırttı…
Bir bardak çayın 10 TL olduğu mekanlarda var, 75 TL olanlar da var…
Belki daha yüksek fiyatlara satılan mekanlar da mutlaka vardır…
Bilemiyorum…
Aynı kafeye misafir olan bir arkadaşım da, 3 top dondurma ve küçük bir cam şişe suya 330 TL ödemiş!
Yanlış okumadınız, tam tamına üç yüz otuz TL…
Bu fahiş fiyatları satanları denetleyen bir kurum yok mu?
Mutlaka vardır, ama serbest piyasa ekonomisi mi diyelim, kör tuttuğunu mu diyelim, bilemiyorum…
İnanılacak gibi değil.
Bu çay meselesine niye takıldım?
Söyleyeyim…
Aslında yediğim kazık yanıma kar kalmışken, Gençlik ve Spor Bakanlığı’nda personel daire başkanlığı da yapan, spor teşkilatının ağır abilerinden, eski Avrupa Şampiyonu pehlivanımız Ahmet Ak’ın kendi sosyal medyasındaki bir paylaşımından esinlendim ve yediğim kazığı çıkarmaya, pardon yazmaya karar verdim…
Aradım kendisini, “Sen bu ülkenin başkenti Ankara’da 40 TL vermişsin, ben, Konya’da ince belli bir bardak çaya 75 TL ödedim” deyince, şaşkınlığı bir kat daha arttı…
Sevgili Ahmet Ak, üşenmemiş bir bardak çayın maliyetini çıkarmış ve bunu da sosyal medyasında paylaşmış…
Ben hayretler içinde kaldım…
xxx
İşte Ahmet Ak’ın paylaşımı…
BİR BARDAK ÇAY 40 TL
Bilerek ve isteyerek sessizce kabul ettiğimiz pahalılık.
Bir gün önce, bir yürüyüş sonrası bir arkadaşla kafede çay içmeye karar verdik. Sıradan bir tercih, sade bir keyifti aslında. Siparişler geldi toplamda 4 bardak çay ve küçük bir su içtik.
Masaya gelen fişe baktığımızda toplam tutarın 250 TL olduğunu gördük. Her bir bardak çay 40 TL idi. Küçük bir su 50 TL.
Sonra durup düşündüm. Bu durum ne yazık ki, sessizce kabullendiğimiz bir gerçek. Sonra dedim Google'ye girerek bir bardak çayın mali boyutunu biraz araştırayım ve ortaya çıkan tablo daha da düşündürücü bir hal aldı.
Bir bardak çayın maliyeti ile satış fiyatı arasındaki büyük bir uçurum vardı.
Kısa bir internet araştırmasıyla öğrendiğim birkaç temel bilgi şunlar.
Kalitesine göre 1 kilogram dökme çay, 2025 yılı itibariyle 199 TL ile 269 TL arasında satılıyor.
Ortalama bir kilo çaydan 350 ila 400 bardak çay çıkıyor. Ortalamayı alırsak 375 bardak diyebiliriz.
Bir bardak çay şu an 40 TL’ye satılıyorsa, 1 kilogram çaydan elde edilen gelir 15.000 TL’ye ulaşıyor.
Çayın bardağa dönüşme sürecindeki toplam maliyeti yani çayın kendisi, su, şeker, enerji, işçilik, kira, vergi gibi tüm giderler dahil ettiğimizde en fazla 4 ila 5 TL civarında.
Buradan hareketle, bir kilo çaydan çıkan çayın maliyeti: 375 bardak x 5 TL = 1.875 TL ediyor.
Satıştan elde edilen gelir: 15.000 TL
Net kâr: 13.125 TL
Bu rakamlar varsayımsal gibi görünse de, temel gerçek değişmiyor. Bir bardak çayın satış fiyatı, maliyetinin neredeyse 8 ila 10 katı.
Asıl mesele şu...
Bu fiyatları çok yüksek buluyoruz, hatta şikayet ediyoruz. Ama buna rağmen kafeler dolup taşıyor. Çünkü modern şehir hayatında sosyal alanlarımız daraldı. Parklar sağlıklı ve istenilen durumda değil, kamusal alanlar niteliksiz. İnsanlar sosyalleşmek, biraz nefes almak için kendilerini “en yakın kafe”ye atıyor. Ve orada da bedel sadece çay parası değil, bir sandalyeye oturmanın bedeli oluyor.
Bir kafede çay içmek, artık sadece çay içmek değil.
Oturma hakkı.
Şehirden kaçış.
Kısa bir sığınak.
Kimi zaman yalnızlıkla başa çıkma yöntemi.
Ama tüm bunların faturası bize 40 TL'lik çay olarak kesiliyor.
Oysa ki, kafelerde çayın bu kadar pahalı olması sadece arz-talep dengesiyle açıklanamaz. Bu, toplumsal kabullenişle beslenen bir ticaret modelidir.
Bir bardak çay üzerinden başlayan bu sorgulama, aslında hayatımızdaki birçok alana yayılabilecek bir farkındalığın kapısını aralıyor. Gerçekten de çay pahalı mı, yoksa biz mi ucuzuz?
Böyle devam edersek, bu sorunun cevabını vicdanımızda, cebimizde ve oturduğumuz sandalyelerde aramaya devam edeceğiz.
xxx
Ankara gibi bir yerde, bir bardak çay şu an 40 TL’ye satılıyorsa, 1 kilogram çaydan elde edilen gelir 15.000 TL’ye ulaşıyor…
Konya’daki bir kafede 150 TL ödediğimize göre, kafe sahibi 1 kilo çaydan 25.000 TL kazanç elde ediyor…
Ne diyelim, Allah daha çok versin bizim kerizleri!
